De visualisatie hype. Een zegen?

Infographics, grafieken, kaarten... je ziet ze steeds meer. In de media, brochures, jaarverslagen. Zelfs een gratis krant als Metro wil er zijn huisstijl graag mee ventileren. Een zegen voor de lezer? En dus ook voor - secundair, maar wel initiatiefnemer - de redacties? Zijn deze illustraties illustratief, functioneel? Vermaken ze, verbazen ze en zijn ze behalve mooi ook effectief? Of is het pure bladvulling en het resultaat van een redactie die blind het dogma achterna holt 'een illustratie doet het altijd goed'?...

Het antwoord op deze vragen hangt in de eerste plaats natuurlijk van de inhoud af. Is de data interessant, voegt die iets toe aan het artikel, is het (noodzakelijke) bewijsvoering? In de tweede plaats hangt dit af van de vorm, de uitvoering. Laten we eerst eens ingaan op wat je zou kúnnen bereiken, met data-visualisaties, alvorens een antwoord te geven of de media er in slagen hun boodschap duidelijker te maken met deze communicatietechniek.

De kracht van data-visualisaties
Eerlijk is eerlijk. Een grafische voorstelling van zaken is intuïtiever dan die wiskundige getalletjes in een tekst of tabel. Een simpele staafdiagram of cirkels in plaats van getallen kunnen verhoudingen en verschillen tot uitdrukking brengen. Beter en sneller dan tekst.

Een data-visualisatie kan ook verbazing opwekken. Door een verrassende vergelijking. En soms is de data zo rijk of bizar, dat de grafiek, kaart of infographic boeit, heel lang, ook langer dan 10 seconden. Sommigen beweren namelijk dat dat de tijd is die een  grafiek maximaal mag innemen bij de doelgroep, wil die grafiek als goed bestempeld kunnen worden. Helaas hebben we dan wel een heel eng beeld van een illustratie. Namelijk dat het iets illustreert wat al in de tekst staat, of dat het ene bedrijf groter is dan het andere, of ruim drie keer meer produceert dan het bruto nationaal product van een heel land. Om maar eens een voorbeeld te noemen. Bedenk wel dat databronnen soms zo rijk zijn, soms zoveel informatie bevat, dat deze in beeld zélf al een verhaal kunnen vertellen. Denk aan alle vliegtuigroutes het afgelopen jaar. In kaart gebracht wil de doelgroep misschien zelf wel zien waar 'stiltegebieden' zijn, of dat zijn gemeente misschien wel bovengemiddeld voorzien wordt van 'hoog bezoek'. En... beelden zijn beter te onthouden dan teksten. Ook als de bladzijde is omgedraaid, ziet de lezer die stijgende lijn die daarna flink instort, nog steeds voor zich...en was iets onthouden (en daardoor wellicht gedragsverandering) niet het einddoel van communicatie?

Een echte hype
Fijn dat iedereen doordrongen lijkt van deze grote voordelen van het publiceren van data in media, websites, brochures, et cetera. Twee grafieken bij elkaar, een tabel met wat tekst, dat heet tegenwoordig een infographic. En met wat pijlen, teksten met nummertjes of een kaart erbij? Dan heet het plotseling 'Storytelling'. Echt een hype dus. Foto's zijn al bijna 40 jaar gemeengoed in de meeste kranten. Overigens, soms iets te veel, als je het mij vraagt. Die stock foto's die te pas, maar net zo vaak te onpas 'illustreren' wat er zou zijn gebeurd... Bladvulling, als je het mij vraagt. Reclame op die plekke mij dan net ze veel waard. Weinig, wel te verstaan.

Illustraties als reclame
Dat brengt ons terug bij de vraag, of data-visualisaties, behalve een hype, misschien ook een zegen zijn? Ik zeg volmondig ja. Hierboven poneerde ik al dat het een effectief middel kan zijn om te duiden, illustreren, bewijzen, verbazen.

Al met al terecht dát deze informatiedragers worden ingezet. En als de vorm goed is, zijn misschien soms wel betere reclamemakers, 'publiektrekkers' dan foto's. In tegenstelling tot bij foto's, geldt voor data-visualisaties dat je vanachter het bureau goede, juiste, kloppende data kan zoeken, verrijken, samenvatten. De illustratie kan daardoor nóg beter en sneller dan bij foto's, een passende illustratie zijn.

Ook een zegen dus?
De beeldentaal van data-visualisatie is zeer rijk. Elke krant, brochure kan er effectief zijn eigen, data, boodschap en vormentaal in kwijt. Een meerwaarde voor media. En journalisten en redacties die tot op heden nog (vaak onbewust) zweren bij tekst en foto's. Er valt nog een hoop op aan te merken, op al die visualisaties (iets waar ik mij zelf ook af en toe een bezondig). Maar laat ik eens eerlijk en volmondig zeggen. Data-visualisaties zijn bijna altijd mooi, sterk, effectief en plezierig. Een hype én een zegen. Ik zou niet meer zonder die data-visualisaties willen.

De wereld ziet er zo véél mooier uit. En eenvoudiger...